Powstanie z 14 października 1943 r. nie było pierwszą próbą oporu w obozie zagłady SS-Sonderkommando Sobibor. Idea wzniecenia buntu pojawiła się najpierw wśród kilkunastu Żydów z Lubelszczyzny, którzy skupili się wokół byłego prezesa Judenratu w Żółkiewce Lejby Felhendlera.
„W porozumieniu z wachmanami przygotowywali ucieczkę. Jednak na skutek zdrady Niemcy odkryli spisek, mordując w odwecie większość Holendrów” - czytamy w pracy Kuby Chmielewskiego z Działu Naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku.
Pod koniec września 1943 r. do obozu przywieziono z Mińska grupę jeńców sowieckich żydowskiego pochodzenia. Wśród nich był porucznik Aleksander Peczerski, z którym Felhendler szybko nawiązał kontakt.
„Przystąpienie do konspiracji żołnierzy doświadczonych w walce i umiejących posługiwać się bronią, w połączeniu z wiedzą o obozie, jaką dysponowała istniejąca już grupa oporu, sprawiło, że wizja powstania zaczęła nabierać realnych kształtów” - pisze badacz.
Realizację planu ucieczki rozpoczęto 14 października o godz. 15.30. Kolejnych esesmanów pojedynczo zwabiano do warsztatów, gdzie ich zabijano i zabierano im broń. O godz. 17 więźniowie zaczęli ustawiać się do apelu. Nagle Peczerski krzyknął: „Towarzysze! Do bramy!”. To był sygnał do postania.
Tłum zaczął napierać na główną bramę. Z obu stron padły strzały. Więźniowie pokonali ogrodzenie z drutu kolczastego i pole minowe. Z blisko 600 więźniów zbiec udało się około 300. Końca wojny doczekało około 50 powstańców, wśród nich Peczerski i Felhendler.
Upamiętnienie
W środę o godz. 12 w Muzeum i Miejscu Pamięci w Sobiborze przy Polanie Mogił przedstawiciele Państwowego Muzeum na Majdanku złożą kwiaty i zapalą znicze, upamiętniając ofiary. Udział zapowiedziały delegacje okolicznych gmin, powiatów oraz RFN. Ze względów bezpieczeństwa sanitarnego nie są organizowane oficjalne uroczystości.
W związku z zagrożeniem COVID-19 (powiat włodawski został objęty czerwoną strefą) wystawa stała „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942–1943”, powstająca w nowym budynku Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze, zostanie udostępniona zwiedzającym w innym terminie.
- Lublin z lat 60. na archiwalnych zdjęciach „Kuriera". To trzeba zobaczyć!
- 500 plus w 2021 roku: na wszystkie dzieci? jakie terminy ponownego składania wniosków
- Manifestacja antycovidowców w Lublinie. Tłum bez maseczek przeszedł przez miasto
- Lublin, Kraśnik, Świdnik. Internauci śmieją się z naszego regionu. Zobacz memy!
Reklamy "na celebrytę" - Pismak przeciwko oszustom
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?