ZUS. Świadczenia dla rodziców. Komu przysługuje zasiłek macierzyński lub opiekuńczy?

Zasiłek przysługuje przez okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz ojcowskiego. Pieniądze dostanie mama nawet wtedy, gdy urodzi dziecko nie mając już ubezpieczenia chorobowego, jeżeli skończyło jej się ono jeszcze w czasie ciąży z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy. Dostanie go także mama pracująca na czas określony lub na czas wykonania konkretnej pracy, z którą umowa została przedłużona do dnia porodu.

Przeczytaj też: Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy. Kto może go dostać?

Zasiłek macierzyński przysługuje również rodzicowi, jeżeli wziął na wychowanie dziecko, które nie skończyło jeszcze 7 lat, a nawet 10 lat - gdy podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego. Rodzic musi jednak wystąpić do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka lub chcieć je wychowywać jako rodzina zastępcza niezawodowa.

Na urlopie macierzyńskim
Długość macierzyńskiego uzależniona jest wyłącznie od liczby urodzonych dzieci i wynosi:

• 20 tygodni - gdy urodzimy jedno dziecko
• 31 - gdy urodzimy bliźnięta
• 33 - przy trojaczkach
• 35 - po urodzeniu czworaczków
• 37 - gdy urodzi nam się piątka lub więcej dzieci.

Taki sam urlop dostaną ubezpieczeni, którzy przyjęli dziecko na wychowanie. Gdy więc wzięliśmy na wychowanie jedno dziecko, to należy nam się 20 tygodni urlopu, a jeśli zaopiekowaliśmy się piątką dzieci - 37 tygodni. Jeśli jednak przyjęte na wychowanie dziecko krótko po tym fakcie ukończyło 7 lat lub odpowiednio 10 lat i tak zasiłek macierzyński przysługuje przez okres nie krótszy niż 9 tygodni, mimo że w tym czasie dziecko ukończy 7 rok życia.

Każda mama ma prawo przerwać urlop macierzyński, z którego w tym czasie może skorzystać ojciec. Może on zrobić to po 8 tygodniach korzystania z urlopu przez matkę dziecka jedynie wtedy, gdy opiekuje się dzieckiem, bo matka jest w szpitalu. Prawo do zasiłku macierzyńskiego ma też mężczyzna, który zdecyduje się dziecko wychowywać.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego ma również mężczyzna, gdy matka dziecka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub o niepełnosprawności w stopniu znacznym, bądź gdy ubezpieczona matka umrze lub porzuci niemowlę - zasiłek przysługuje wtedy ojcu lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, o ile przerwą pracę, by opiekować się dzieckiem.

Może być i tak, że po wykorzystaniu macierzyńskiego, przez co najmniej 14 tygodni po porodzie, kobieta wróci do pracy, a pozostały czas pobierania zasiłku wykorzysta ubezpieczony ojciec dziecka.

Może być też taka sytuacja, że matka dziecka na dzień porodu nie jest ubezpieczona, ale podejmie pracę po urodzeniu dziecka, co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy. Wówczas ojciec dziecka może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego przez okres zatrudnienia matki dziecka.
Na urlopie rodzicielskim
Jeżeli wykorzystaliśmy już urlop macierzyński, a chcemy nadal zostać w domu z dzieckiem, możemy skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Urlop rodzicielski wynosi 32 tygodnie - gdy urodzimy jedno dziecko 34 tygodnie - gdy urodzimy więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie i przypada bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego.

Z urlopu mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice. Możliwe jest również dzielenie się przez rodziców dziecka uprawnieniami z tytułu macierzyństwa, także w przypadku, gdy jedno z nich jest pracownikiem, a drugie osobą ubezpieczoną w systemie pozapracowniczym.

Zgodnie przepisami, maksymalny termin na złożenie wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego wynosi 21 dni. Jeżeli wniosek złożymy w tym terminie łącznie o urlop macierzyński i rodzicielski, wówczas zasiłek macierzyński za cały okres otrzymamy w wysokości 80 procent wyliczonej kwoty. Jeśli o urlop rodzicielski wystąpimy później, wówczas za okres urlopu macierzyńskiego i pierwsze sześć tygodni rodzicielskiego, w przypadku urodzenia jednego dziecka, dostaniemy 100 procent, a za pozostały okres już 60 procent.

Urlop rodzicielski można podzielić maksymalnie na cztery części liczone w tygodniach następujących po sobie. Każda z tych części nie może być krótsza niż osiem tygodni, z wyjątkiem: pierwszej części, która przy urodzeniu jednego dziecka nie może być krótsza niż 6 tygodni, a gdy przyjmiemy dziecko na wychowanie nie krótsza niż 3 tygodnie; ostatniej części.

Można również część zasiłku (do 16 tygodni) zostawić na później i wykorzystać go do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy sześć lat. Tę część można podzielić maksymalnie na dwie części - po osiem tygodni.

Z zasiłku może zrezygnować w każdym czasie tylko pracownik za zgodą pracodawcy. O niewykorzystaną część lub całość zasiłku może wystąpić pracownik - ojciec dziecka. Może on również zrezygnować z tego zasiłku. Pisemne wnioski w sprawie rezygnacji z zasiłku i w sprawie udzielenie urlopu rodzicielskiego trzeba złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem pracy lub skorzystaniem z tego urlopu. Z zasiłku na tych zasadach może korzystać również osoba, która nie jest pracownikiem. Wniosek o rezygnację z zasiłku lub jego wypłatę musi złożyć przed rozpoczęciem korzystania z niego.

Jeżeli będziemy łączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy na nie więcej niż pół etatu u pracodawcy, który tego urlopu nam udzielił, wówczas wydłuży się on proporcjonalnie do okresu pracy i jej wymiaru. Urlop rodzicielski maksymalnie może wynosić 64 tygodnie - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjęcia jednego dziecka na wychowanie 68 tygodni - w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci lub równoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka. Wysokość zasiłku ulegnie natomiast proporcjonalnemu obniżeniu.
Na urlopie ojcowskim
Niezależnie od urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, ojcu dziecka przysługuje urlop ojcowski. Wynosi on dwa tygodnie. Można go wykorzystać nie później niż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Urlop ojcowski oraz zasiłek macierzyński za okres tego urlopu może zostać wykorzystany jednorazowo albo w dwóch częściach, z których kolejna nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej. Każda z tych części nie może być krótsza niż tydzień.

Zasiłek opiekuńczy
Gdy nasze dziecko zachoruje, dostaniemy z ZUS-u zasiłek opiekuńczy, jeśli podlegamy ubezpieczeniu chorobowemu i nie możemy w tym czasie pracować, bo musimy zaopiekować się chorym. Zasiłek przysługuje albo matce, albo ojcu dziecka. Pieniądze dostanie ten rodzic, który wystąpi o jego wypłatę. To 80 proc. naszego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy. Pieniądze z opiekuńczego dostaniemy jednak tylko wtedy, gdy nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić niezbędną opiekę dziecku. Nie bierze się tego pod uwagę jedynie wtedy, gdy trzeba opiekować się chorym, niespełna dwulatkiem.

Przeczytaj też: Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy. Kto może go dostać?

O ten sam zasiłek możemy się starać, gdy opiekujemy się zdrowym dzieckiem - o ile nie ma jeszcze 8 lat - bo nieprzewidzianie zamknięto jego żłobek, przedszkole lub szkołę, a my zostaliśmy zawiadomieni o tym w terminie krótszym niż 7 dni przed dniem zamknięcia. Także wtedy, gdy zachorował lub trafił do szpitala nasz małżonek stale opiekujący się dzieckiem. Pieniądze z zasiłku dostaniemy nie dłużej niż przez 60 dni w roku, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 8 i chorym niespełna 14-latkiem, albo przez 14 dni - jeśli opiekujemy się dzieckiem ponad 14-letnim. Liczba dni wypłaty zasiłku z racji opieki nad wszystkimi uprawnionymi w rodzinie, nie może w ciągu roku przekroczyć 60.

Ojcu dziecka przysługuje dodatkowa 56-dniowa opieka nad nowo urodzonym dzieckiem - do ósmego tygodnia jego życia - gdy matka jest w szpitalu i nie może się nim opiekować.