"Drewniany skarb", czyli jak ocalić zabytki Lubelszczyzny budowane z drewna (ZDJĘCIA)

- To jest działanie na rzecz ochrony i promowania tradycyjnej architektury miasteczek Lubelszczyzny. Uwrażliwienie na jej degradację - tak o międzynarodowym projekcie "Drewniany skarb" powiedziała jego koordynatorka, Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN.

We wtorek Teatr NN przedstawił efekty prowadzonego od maja 2014 roku projektu. Udział w nim biorą nie tylko lokalni partnerzy, ale też eksperci z Norwegii. Były więc studyjne wizyty w Polsce i Norwegii, warsztaty z cieślami i zajęcia edukacyjne dla uczniów pochodzących z miejscowości, w której jeszcze ostała się drewniana architektura tradycyjna.

Zaułki i drewniane daszki

"Zadziwił mnie labirynt przejść i przesmyków utworzonych pomiędzy dwoma domami, szopką, kurnikiem i ustępem. Drewniane kładki wytyczały drogę. Zawieszone na różnych poziomach daszki osłaniały przechodniów od deszczu i zamieci. Przypominam te zaułki, w których ustawiono beczki, cebry i szafliki do zbierania deszczówki. Kto projektował tę bajecznie malowniczą scenerię?" - tak słynny prof. Wiktor Zin pisał o drewnianej architekturze rodzinnego Hrubieszowa (cytat za: Drewniany skarb. Chroniąc dziedzictwo, kreujemy przyszłość).

Do końca roku powstaną wirtualne makiety 3D pięciu miejscowości: Dubienki, Wojsławic, Szczebrzeszyna, Tyszowiec i Krasnobrodu. Dzięki nim pokazane zostaną dziś nieistniejące zabytki drewnianej architektury.

"Są to miejscowości, które w okresie międzywojennym były typowymi miasteczkami wielokulturowymi – zamieszkanymi przez społeczność chrześcijańską wyznania rzymskokatolickiego, społeczność żydowską, a także prawosławną" - pisze Teatr NN. "Wszystkie wybrane miejscowości posiadają rynki, wokół których w okresie międzywojennym znajdowało się wiele przykładów architektury drewnianej, w tym charakterystyczna dla architektury Lubelszczyzny zabudowa podcieniowa (...)".

Dom oddany w posagu córki

Każdy z tych domów jest pretekstem do osobnej opowieści o przeszłości. Jak historia domu stojącego przy ulicy I Armii Wojska Polskiego w Dubience. Przed wojną mieszkał w nim najbogatszy Żyd w tym miasteczku, Icek Goldberg. Zajmował się spławem drewna. Dom zbudował w 1926 roku, jako część posagu córki.

- Obecny właściciel zna historię tego domu i ją docenia. Zostawił na przykład w nim oryginalną stolarkę okienną i drzwiową - zauważa Joanna Zętar z Teatru NN. I podkreśla, że dla zachowania cennych przykładów drewnianej architektury na Lubelszczyźnie konieczna jest współpraca wielu środowisk, także lokalnych samorządów.

Sposobem na zainteresowanie omawianą częścią dziedzictwa jest Otwarty Szlak Architektury Drewnianej. Teatr NN umieścił na nim następujące miejscowości z regionu: Borowica, Chłopiatyn, Dubienka, Górecko Kościelne, Hrebenne, Kostomłoty, Krasnobród, Ortel Królewski, Szczebrzeszyn, Tomaszów Lubelski, Tyszowce, Wojsławice, Zaklików oraz Żulin. - Oczywiście ta lista nie jest zamknięta - zaznacza Joanna Zętar.

Strona internetowa projektu - "Drewniany Skarb"