130-lecie Teatru im. J. Osterwy: W sobotę piękny jubileusz

Budynek, który dziś jest siedzibą Teatru Osterwy, liczy sobie już 130 lat. Jest jednym z najstarszych w Polsce - po krakowskim Starym Teatrze (otwartym w 1799 r.), Narodowym w Warszawie (1833 r.) i Polskim w Poznaniu (1875 r.) - budynków teatralnych nieprzerwanie spełniających swoją funkcję.

Fundatorzy teatru. Poszukujemy potomków tych osób. Można przyjść do naszej redakcji osobiście (Krakowskie Przedmieście 10/1) lub pisać na adres: [email protected]

Gmach według projektu Karola Kozłowskiego został wybudowany przez Spółkę Cywilną „Teatr Lubelski” w ciągu zaledwie dwóch lat, co należy uznać za tempo wręcz ekspresowe (zwłaszcza jeśli przypomnimy sobie dzieje obiektu noszącego dziś miano Centrum Spotkania Kultur, ale przez cztery dekady zwanego Teatrem w Budowie). Powstał wyłącznie ze składek społecznych; wznieśli go „Lublinianie - sobie”, za sprawą inicjatywy lubelskich przemysłowców, kupców, inteligencji i okolicznych ziemian. Kim byli ci, którzy wybudowali nam teatr?

Grosz na kulturę
Pozornie odpowiedź na to pytanie nie jest trudna. Zachował się wypis aktu założycielskiego spółki sporządzony przez notariusza Felixa syna Jana Wasiutyńskiego. Jest także „Lista osób, które groszem swym przyczyniły się do wzniesienia nowego teatru w Lublinie”.

Wydawać by się więc mogło, że wystarczy wygooglować wymienione w owych dokumentach nazwiska i już będziemy wiedzieć wszystko. To jednak mylny pogląd. Owszem, wśród założycieli spółki i fundatorów teatru są osoby powszechnie znane, których życie i działalność są dobrze udokumentowane, jak August i Juliusz Vetterowie, Adolf i Juliusz Frickowie, Henryk i Edward Krausse, inżynier i przemysłowiec Mieczysław Wolski, księgarz i wydawca Michał Arct czy właściciel majątku Tatary Władysław Graf. Ale o wielu wiemy dziś mało, a pogłębienie tej powierzchownej wiedzy wymagałoby długiej i żmudnej kwerendy w rocznikach ówczesnej prasy i archiwalnych dokumentach. Charakterystyczne jednak jest to, że ich nazwiska spotykamy nie tylko w dokumentach dotyczących budowy teatru, lecz także w dorocznych sprawozdaniach z działalności Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynnego, co świadczy o tym, że byli to autentyczni społecznicy i filantropi.

Browar, młyn i teatr
Inicjatorem budowy teatru był Adolf Frick, który wraz z bratem Juliuszem prowadził browar „A. i J. Frick”. Nie była to jednak jedyna sfera jego działalności gospodarczej.

W historii zapisał się również jako twórca rynku kredytowo-oszczędnościowego w naszym mieście. Był założycielem Kasy Przemysłowców Lubelskich (1884 r.) udzielającej kredytów obrotowych oraz Towarzystwa Kredytowego miasta Lublina (1885 r.) specjalizującego się w kredytach hipotecznych. Z Kasą Przemysłowców Lubelskich związany był także inny z fundatorów teatru - Edward Krausse, jej wieloletni prezes. Do rodziny Krausse należał „Młyn wodno-parowy H. i E. Krausse” z własną bocznicą kolejową. Po II wojnie światowej to przedsiębiorstwo zostało znacjonalizowane, ale jeszcze długo po tym nikt w Lublinie nie mówił o nim inaczej, jak „młyn Kraussego”.

Vetterowie: hojni i z misją dla Lublina
Wśród fundatorów teatru nie mogło oczywiście zabraknąć braci Augusta i Juliusza Vetterów, właścicieli m.in. wielkiego browaru, destylarni, fabryki słodu i wytwórni wód gazowanych, ale przede wszystkim największych chyba w całej historii Lublina filantropów.

Filantropijną działalność rozpoczął już ich ojciec Karol Rudolf - twórca „imperium” Vetterów, który hojnie łożył na rzecz Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności, ale było to zaledwie preludium do działalności jego synów. August Vetter był głównym fundatorem gmachu Lubelskiej Szkoły Handlowej, dwukrotnie pełnił funkcję prezesa jej Rady Opiekuńczej i szczodrze wspierał wszelkie jej inicjatywy. To dzieło kontynuował jego brat - Juliusz.

Za jego sprawą sprowadzono do placówki najlepszych profesorów, zmniejszono czesne dla ubogiej młodzieży i ustanowiono fundusz stypendialny, umożliwiono absolwentom studia na zagranicznych uniwersytetach. Nic więc dziwnego, że w uznaniu zasług braci nadano szkole - w 1928 r. - imię A. i J. Vetterów, które nosi do dziś jako Zespół Szkół Ekonomicznych. A hojności Juliusza Vettera doświadczyły również inne instytucje, jak m.in. Szpital Dzieciątka Jezus, Muzeum Lubelskie czy Towarzystwo Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego.

Szukamy potomków dawnych fundatorów
To oczywiście tylko kilku, tych najbardziej znanych, fundatorów lubelskiego teatru.

Ale godzi się choćby wspomnieć o innych, jak Jan Kleniewski herbu Zagłoba, ziemianin i przemysłowiec, który stworzył prawdziwy wielobranżowy „koncern” gospodarczy; kupiec Marceli Bogucki, sekretarz Zarządu lubelskiej Resursy Kupieckiej; Antoni Bokszański, właściciel hotelu Victoria; wybitny przyrodnik i nauczyciel Leon Nowakowski, w latach budowy teatru - dyrektor Szkoły Realnej w Lublinie czy cenieni lekarze: dr Gustaw Doliński, internista i higienista oraz dr Aleksander Janiszewski, współtwórca Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego. A sobotni jubileusz teatru to dobra okazja, by przypomnieć sobie także o pozostałych. Może odezwą się ich potomkowie i opowiedzą naszym Czytelnikom ich historie? Wspólnie z Teatrem im. J. Osterwy czekamy na sygnały.

Więcej o historii powstania Teatru im. J. Osterwy w Lublinie przeczytacie w marcowym numerze „naszej Historii“. Zapraszamy do kiosków.

Marsz KOD w Lublinie. To protest przeciw inwigilacji (ZDJĘCIA)
Wręczono „lubelskie anioły” - nagrodę Angelus za miniony rok
Nocna Dycha do Maratonu: Walczyli nocą ulicami Lublina
Pomysły studentów UP na Lublin. Zobacz ZDJĘCIA
Antoni Macierewicz w Lublinie. Polsko-ukraińsko-litewska brygada w ciągu roku osiągnie gotowość