Dariusz Magier: czas na komunistów międzywojnia

Co chce Pan zmienić w lubelskim IPN?
Żeby coś zmienić, trzeba poznać to, co dotychczas tu robiono. Ja mam pewne wyznaczniki działalności.

Jakie?
Takie, które są w duchu nowej ustawy archiwalnej i w duchu kierunków wyznaczonych przez prezesa IPN. Nie jest to radykalna zmiana działalności IPN. Zewsząd dochodzą głosy, że nie widać nas za bardzo w terenie, bo skupiamy się na Lublinie. Chciałbym zwrócić też uwagę, że dotychczasowych administratorów w oddziałach IPN, dobrych jak mój poprzednik, zastępują naukowcy. Zmiana centralnie zaordynowana będzie polegała też na tym, że oddziały zyskają większą samodzielność.

Jest Pan archiwistą z wieloletnim doświadczeniem. Czy w takim razie teraz w Lublinie będzie większy nacisk kładziony na opracowanie zbioru archiwalnego IPN?
Nie ucieknę od archiwalnego doświadczenia. W IPN pracownicy naukowi nie są tylko w biurze badań historycznych i edukacyjnym, ale i w archiwum. Chciałbym i tym naukowcom pozwolić na działalność naukową. Myślę, że do tej pory biura naukowe i edukacyjne były za bardzo na pierwszym planie.

Jakie tematy będą teraz w lubelskim IPN mocniej akcentowane?
Nowość, jaka tutaj się pojawi, to projekty badawcze dotyczące działalności komunistycznej w okresie międzywojennym. Wówczas komuniści w Polsce byli agenturą sowiecką, prowadząc działalność przeciwko państwu i narodowi polskiemu. Do podjęcia tego tematu obliguje nas nowelizacja ustawy o IPN. Nie będziemy badać więc tylko PRL-u i okresu okupacji, kiedy ofiary były największe.

A temat Żołnierzy Wyklętych oraz opozycji antykomunistycznej?
To oczywiście będzie kontynuowane. Zgłębienie tej problematyki potrwa jeszcze długie lata. Miejsca kaźni komunistycznej, które znajdują się w miasteczkach powiatowych, czekają na badania.

Jeszcze w tym roku zaczną się badania mogił więźniów komunistycznego więzienia na Zamku Lubelskim, zlokalizowanych na cmentarzu przy Unickiej
W każdym oddziale IPN powstały biura poszukiwań i identyfikacji. Taka ekipa, z jaką prof. Szwagrzyk działał na Łączce, będzie teraz przy każdym oddziale.

W Lublinie już jest?
Formalnie biuro zostało powołane, ale nie ma jeszcze obsady i nie ruszyła działalność.

Kto będzie mu szefował? Czy będą przesunięcia kadrowe lub zatrudniane nowe osoby?
To wszystko zależy od środków, które centrala na to przeznaczy i gamy zadań dla biura. Na pewno będzie to kilka etatów na każdy oddział. Już teraz kilku naszych pracowników prowadzi badania przy ul. Unickiej. Będzie m.in. archeolog i ktoś, kto zajmuje się georadarem. W każdym oddziale powstanie biuro upamiętniania miejsc walk i męczeństwa, w Lublinie po nowym roku. Takie badania będą prowadzone poza granicami Polski, np. na Wołyniu.

Na jakim etapie jest śledztwo dot. szukania mogił z okresu okupacji niemieckiej na terenie górek czechowskich?
Trwa śledztwo prokuratorskie dotyczące górek czechowskich. To oznacza, że sygnał mieszkańców został potraktowany poważnie i mam nadzieję, że to śledztwo rozstrzygnie, czy mamy podjąć badania archeologiczne.

IPN-owi zarzuca się, szczególnie w ostatnim czasie, że jest instytucją upolitycznioną. Jak Pan się do tego odniesie?
IPN jest częścią administracji rządowej. Prezesa IPN wybiera Sejm, a on sobie dobiera najbliższych współpracowników. Czy to się przenosi na działalność szeregowych pracowników? Nie sądzę.

Pana nominacja była dosyć zaskakująca. Sam Pan przyznał, że dowiedział się o niej kilkanaście dni wcześniej.
Jest to na pewno awans zawodowy dla mnie. Cieszę się, że moja praca naukowa dot. działania partii komunistycznych: PZPR i KPP została zauważona. Od 10 lat walczę o upamiętnienie miejsca kaźni gestapo, a potem UB w Radzyniu Podlaskim, a w ostatnich latach o przywracanie pamięci o Żołnierzach Wyklętych.