Jak się żyło w Polsce 20 lat temu

FSO Polonez

20-lat temu polonez był w milicji hitem. Jednak epoka granatowych polonezów kończy się na naszych oczach. Lubelska policja wyprzedaje wysłużone pojazdy. W kwietniu na przetarg wystawiono 34 polonezy z kogutami z ostatniej generacji marki, którą przestano produkować w 2002. – To stare, w większości niesprawne samochody. Wszystkie są wyrejestrowane i mogą być raczej traktowane jak magazyn części zamiennych – mówił nam Bogdan Mąka, naczelnik Wydziału Transportu Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie. Cena od 840 zł za poloneza.

Automaty do gry

Powiew Zachodu. Salony gier, w których były poustawiane automaty, a na nich gry marzenie: od symulatorów Formuły 1 po „strzelanki” w typie Commando. W Lublinie najpopularniejszy salon działał przy ul. Peowiaków; ciemna nora po schodach w dół. Najlepiej było pójść z kolegami, bo przy salonie wystawali amatorzy łatwego zarobku na drodze rozboju. Właściciel nie miał łatwego życia. Co rusz komuś udawała się zmylić jego czujność i do automatu trafiały monety przyczepione do sznurka. Wtedy na jednym „kredycie” można było grać do upadłego. Gier przy Peowiaków nie ma już od lat, a salony gier z grami zręcznościowymi zastąpiły na początku lat 90-tych automaty z ruletką, pokerem i jednorękim bandytą.

Papier toaletowy

W PRL towar luksusowy. Im bardziej kraj pogrążał się w kryzysie tym bardziej rosły kolejki po rolki papieru. Teraz papier toaletowy można kupić w każdej ilości, kolorze, z nadrukiem lub bez. Okazuje się jednak, że papier z lat 80-tych znów jest… poszukiwany. Na internetowej aukcji można kupić 10 rolek papier toaletowy wyprodukowany w 1985 r. w Konstancinie Jeziornie. Wtedy kosztował 25 zł, teraz kwota wyjściowa to 5 zł za rolkę. Dwa lata temu podobny przedmiot został wylicytowany do 14,50 zł.

Telewizory

Do legendy przeszły radzieckie Rubiny. Były pierwszymi kolorowymi telewizorami dostępnymi w Polsce. Miały jednak poważny feler: lubiły się palić. W PRL kupienie telewizora graniczyło z cudem. – Jak wyszedłem w 1986 roku z więzienia to przez rok czekałem na zakup kolorowego telewizora dla córki, musiałem co dwa tygodnie sprawdzać czy coś drgnęło w sprawie – opowiada nam Henryk Wujec znany działacz Solidarności. A teraz? W ostatni poniedziałek w lubelskim Media Markt klienci mogli wybierać spośród 230 modeli telewizorów. Oczywiście, wszystkie kolorwe.

Telewizja serialami stała

Trudno w to uwierzyć, ale PRL była krajem, w którym do 1970 r. był w telewizji tylko jeden program, a potem dwa. Dzieci oglądały bajki polskie („Bolek i Lolek”, „Reksio”), czeskie („Przygody rozbójnika Rumcajsa”, „Krecik”) i radzieckie („Wilk i zając”). Rodzice seriale o przygodach Klossa i pancernych z czołgu Rudy 102, puszczane regularnie co 2-3 lata. Potem przyszło szaleństwo seriali brazylijskich z „Niewolnicą Isaurą” na czele, kiedy pustoszały ulice, a dziewczynkom nadawano tytułowe imię. Dziś te dwudziestokilkuletnie panny są zapewne dozgonnie wdzięczne swoim rodzicom. Telewizja dbała też o pracujących na drugiej zmianie: powtarzała wieczorny film następnego dnia do południa, by mogły go obejrzeć osoby, które pracowały po południu. Nazywało się to „filmem dla drugiej zmiany”. W 1980 z powodu nadawania kolejnego odcinka „Pogody dla bogaczy” (78 proc. oglądalności), przeniesiono na późniejszą godzinę negocjacje w Stoczni Gdańskiej. Dziś nikt i nic nie może nawet marzyć o takiej oglądalności.

Cinkciarze

Panowie handlujący na ulicy – najczęściej w okolicach Pewexów, hoteli, banków – obcą walutą. Zachęcali tekstami: „Coś potrzeba? Kupić, sprzedać?”. Oferowali twardą walutę po kursie o wiele lepszym niż państwowe banki i w niemal nieograniczonej ilości. Tyle, że taki biznes był nielegalny, a dla kupującego czasem niebezpieczne. Cinkciarze zniknęli po tym jak w 1989 r. władze zalegalizowały prywatny obrót obcymi walutami w kantorach wymiany. W Lublinie ostatniego cinkciarza – charakterystycznego mężczyznę w skórzanej, brązowej kurtce – można było spotkać na ulicy Peowiaków jeszcze kilka lat temu.

Bezrobocie

W PRL oficjalnie go nie było. – Funkcjonował nakaz pracy i przedsiębiorstwa musiały zatrudniać np. 200 osób, choć potrzebnych było tylko 150. W normalnej gospodarce zawsze występuje bezrobocie, na poziomie ok. 3-4 procent – mówi dr Mariusz Kicia z Instytutu Ekonomii UMCS. Kiedy na początku lat 90-tych polska gospodarka zaczęła przestawiać się na kapitalizm, rozpoczęła się racjonalizacja zatrudnienia i bezrobocie bezrobocie wzrosło. W 1991 r. wyniosło w Polsce 12,2 procent, a w 1994 r. 16 proc. Na koniec ubiegłego roku stopa bezrobocia osiągnęła na Lubelszczyźnie 12,4 proc.

Półki sklepowe

20-lat temu puste, teraz pełne. Golutkie półki w sklepach mięsnych stały się symbolem upadku komunistycznej gospodarki. Autor niniejszej notki (rocznik 1975) w grudniu 1988 roku chciał kupić karpia na kolację wigilijną. Udało się po odstaniu całego dnia w kolejce do beczek ustawionych na placu przed obecną Galerią Centrum. Inna sprawa to gigantyczna inflacja. Po tym jak rządu Mieczysława Rakowskiego zliberalizował rynek żywnościowy w sierpniu ’89, ceny do końca roku skoczyły o 640 procent. – Władze pokrywały deficyt budżetowy dodrukowanym pieniądzem. W gospodarce rynkowej powoduje to wzrost cen. W gospodarce socjalistycznej tak się nie działo, bo ceny częściowo były ustalane administracyjnie – dodaje dr Kicia.

Saturatory

Uliczne urządzenia do produkcji wody sodowej stały się jednym z symboli PRL. Można się było napić wody czystej lub z dodatkiem soku. Dużym minusem były niezbyt dokładnie myte szklanki; stąd wodę z saturatorów nazywano czasem „gruźliczanką”. Saturatory wróciły kilka lat temu. Oferują spragnionym przechodniom wodę w Łodzi. Oczywiście sprzedawcy nalewają ją do jednorazowych kubków.

Cenzura

20-lat temu w miejscu większości notek znaleźlibyście Państwo następującą informacje: [---] (podst. pr. Ustawa z dnia 31 lipca 1981 r. o kontroli publikacji i widowisk (Dz. U. Nr 20 poz. 99, z późn. zm.). Cenzura wycinała wszystko co godziło w dobro państwa ludowego lub nie przedstawiało Polski jako kraju dobrobytu. Została zniesiona ustawą z 11 kwietnia 1990 r.

Autobusy komunikacji miejskiej

Autobus uchwycony na zdjęciu do dziś jeździ po Lublinie. Nowiutki jelcz M-11 z numerem bocznym 2024 trafił do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w 1986 roku. Dziś autobusy wyprodukowane w czasach PRL stanowią jedną trzecią taboru MPK. – Mamy 73 takie autobusy, z czego większość to jelcze M-11 – mówi Andrzej Satke z MPK Lublin. – Jak się spisują? Są remontowane i jeżdżą.

Donaldówki, kapsle, resoraki

Na sklepowych półkach pusto, a bawić się trzeba. Dzieci kolekcjonowały więc komiksy z gum do żucia tzw. „donaldówek”. Były to humorystyczne historyjki z bohaterami animowanych filmów Disneya. Kto miał bogatych rodziców lub kontakty za granicą, mógł się pochwalić samochodzikami – najlepsze miały resory, królowały miniaturowe modele samochodów firmy Matchbox. Wreszcie metalowe kapsle. Dzieci wypełniały je parafiną lub plasteliną naklejały flagi państw, które specjalnie w tym celu drukował „Świat Młodych” i urządzały wyścigi na wyrysowanych na podwórkach trasach. Zazwyczaj był to wyścig pokoju.