Odsłonięto mural przy Tarasach Zamkowych. Tak upamiętnimy społeczność lubelskich Żydów

43 betonowe płyty oznaczające granicę getta na Podzamczu, 21 znaków śladem ostatniej drogi lubelskich Żydów i instalacja w miejscu rampy kolejowej, skąd byli oni wywożeni do niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu. Projekt “Lublin. Pamięć Zagłady” został przygotowany z rozmachem.

W środę przy al. Unii Lubelskiej został odsłonięty wyjątkowy mural, który jest ukłonem w stronę nieistniejącej dziś, a zlokalizowanej niewiele dalej, dzielnicy żydowskiej. Realizacja zachwyca detalem: możemy podziwiać kunszt przedwojennych szyldów i szczegóły strojów przechodniów z lat 30. XX wieku. Inspiracją dla muralu powstałego na zlecenie Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN była przede wszystkim słynna kolekcja fotografii lubelskich ulic, jakie przed wojną zrobił Stefan Kiełsznia. Oglądamy nie jedno zdjęcie, ale kolaż fotografii na murze.

Za realizację odpowiadają Cezary Hunkiewicz i firma Escritor Media. Projekt wykonał Jacek Rudzki.

Rozrzucone hebrajskie litery

Mural przy Tarasach Zamkowych to jeden z elementów nowego upamiętnienia w przestrzeni miasta. Całość będzie odsłonięta w dniu 16 marca 2017 roku, w 75 rocznicę początku likwidacji przez Niemców getta na Podzamczu.

Dyskretne betonowe płytki z metalową opaską zostaną umieszczone w wprost w chodnikach, te upamiętniające granice getta będą mieć kolor żółty, bo taki miała łata w kształcie Gwiazdy Dawida, do noszenia której Żydzi zostali zmuszeni w czasie okupacji.

Pierwsza płytka - znak będzie przy Bramie Grodzkiej, ostatnia obok kamienicy Grodzka 34. Zdecydowanie się właśnie na 43 punkty dla oznaczenia granicy getta na Podzamczu to również nie przypadek - Teatr NN nawiązuje w ten sposób do liczby 43 tysięcy - tylu żydowskich mieszkańców miał Lublin niedługo przed wybuchem II wojny światowej.

Stygmatyzacja i śmierć

- Getto było pierwszym elementem stygmatyzacji Żydów i wyłączenia ich ze społeczności Lublina - podkreślał wczoraj Tomasz Pietrasiewicz, dyrektor Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN, który przygotowuje projekt “Lublin. Pamięć Zagłady”. Szlak prowadzący od miejsca nieistniejącej synagogi Maharszala (al. Tysiąclecia na wysokości Zamku) do terenu dawnej rzeźni miejskiej (ulica Zimna, boczna Turystycznej) oznaczony będzie kolejnymi literami z hebrajskiego alfabetu. Inspiracją dla wybranej w tym przypadku czcionki jest lubelskie wydanie księgi Zohar, czyli mistycznego komentarza do Tory. Idący tym śladem będą mogli również przeczytać fragmenty relacji świadka historii - lublinianki widzącej z okna pochód Żydów idących na śmierć.

- Trasa została ustalona również na podstawie rozmów ze świadkami - podkreśla Joanna Zętar z Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN.

Z placu śmierci, zlokalizowanym na terenie dawnej rzeźni, Niemcy wywieźli w bydlęcych wagonach do obozu zagłady w Bełżcu około 26 tysięcy Żydów z likwidowanego getta na Podzamczu. - Przez lata to było krzyczące miejsce niepamięci. Wstyd dla miasta, a dla mnie osobiście rodzaj dramatu. Dlatego w tym upamiętnieniu chcemy pokazać skalę zapomnienia i degradacji tego miejsca - tłumaczy dyrektor Tomasz Pietrasiewicz.

W planowaną instalację zostanie wkomponowany mur istniejący przy dawnej rampie. Połączony z metalowym kontenerem, do którego oglądający będzie mógł wejść. W ścianach kontenera zostaną wycięte litery hebrajskiego alfabetu.

Pamięć miejsc

Tablic z właściwą adnotacją doczekają się też inne miejsca związane z życiem i zagładą lubelskich Żydów: m.in. punkt, w którym w przeszłości była brama do getta na Majdanie Tatarskim, na Tatarach (u zbiegu Łęczyńskiej i Maszynowej) miejsce egzekucji 108 dzieci z ochronki przy Grodzkiej, przedwojenny dom na Wieniawie i świecąca się przez całą dobę, symboliczna latarnia przy Bramie Grodzkiej.

- Tablicę upamiętniającą miejsce egzekucji dzieci z ochronki odsłonimy 29 grudnia o godz. 10.30. Przy przygotowaniu tego upamiętnienia mieliśmy duże wsparcie społeczności lokalnej m.in. pobliskiej biblioteki i rady dzielnicy. Za to bardzo dziękujemy - komentuje Joanna Zętar.

Ważnym elementem planowanego upamiętnienia w przestrzeni Lublina będzie mural przy ulicy Kowalskiej, na wysokości zaułka Hartwigów - znajdą się na nim słowa wiersza “Koleżanki” Julii Hartwig, w którym poetka wspomina ostatnie spotkanie z żydowskimi dziewczętami z klasy. W pobliżu dzisiejszego muralu w czasie II wojny światowej było wejście do getta.

Idący śladem nowego szlaku na murze kamienicy przy ulicy Lubartowskiej 29 przeczytają fragment tekstu pisarki Anny Langfus, lublinianki, którą wojna zastała w Lublinie.

Realizacji w przestrzeni Lublina towarzyszą warsztaty edukacyjne w szkołach oraz szkolenia dla przewodników miejskich. W ramach projektu została uruchomiona strona internetowa www.pamiec.teatrnn.pl. Planowane są też publikacje książkowe np. przewodnik i pamiętnik Ida Gliksztajn, żydowskiej nauczycielki z Lublina, której udało się przeżyć wojnę.

Projekt "Lublin. Pamięć Zagłady" jest dofinansowany niemal w całości z dotacji resortu kultury, dostał też pozytywną opinię IPN w Warszawie. Całość realizacji upamiętnienia to koszt 557 tysięcy złotych, w tym 62 550 zł ze środków gminy Lublin.