Wyszyński – prekursor swoich czasów. Strefa KUL

W marcu 1946 r. Pius XII mianował ks. dra Stefana Wyszyńskiego, wówczas wicerektora Seminarium Duchownego we Włocławku, biskupem diecezjalnym lubelskim. Elektowi przyznał Ojciec Św. indult, na mocy którego mógł przyjąć konsekrację biskupią i objąć rządy diecezji, nie czekając na bulle papieskie. Prymas Polski, August kard. Hlond zawiadomił o tym ks. dra Stopniaka pismem z 28 marca 1946 r., proszą go także o powiadomienie o tym fakcie rektora KUL.

Przyjazd do Lublina ks. Wyszyńskiego, ale jako wykładowcy KUL, mógł nastąpić wcześniej. Na początku 1945 r. ks. Słomkowski zaproponował mu objęcie kierownictwa Katedry Polityki Społecznej na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Jednak w liście do rektora z 25 lutego ks. Wyszyński odmówił, argumentując: „obecnie nie mogę podjąć decyzji wiążącej mnie z pracą poza diecezją, w chwili gdy mój Pasterz jest nieobecny”. Ks. Słomkowski ponowił zaproszenie, gdyż, jak sam pisał po latach, pozyskanie Wyszyńskiego jako profesora związane było z przekazaniem mu w przyszłości sterów uniwersytetu: „często przychodziła mi myśl, że byłby dobrym rektorem KUL i zamierzałem wysunąć jego kandydaturę”. Sakrę biskupią ks. Wyszyński przyjął na Jasnej Górze 12 maja 1946 r. z rąk kardynała Augusta Hlonda, ówczesnego Prymasa Polski. Przybyła też delegacja z KUL wraz z ks. rektorem A. Słomkowskim oraz prorektorem Papierkowskim oraz profesorami W. Klonowieckim, ks. Pastuszką, ks. Kałwą. Była też delegacja TP KUL oraz młodzież akademicka, w tym Bratnia Pomoc i Sodalicja Mariańska. Wyszyński przyjął w tym samym dniu wszystkie delegacje w Sali Rycerskiej.

Na teren diecezji przyjechał autem 25 maja, w przeddzień ingresu, gdzie na granicy diecezji, na terenie parafii Gołąb, powitała go delegacja duchowieństwa lubelskiego z ks. prałatem Stopniakiem, jako wikariuszem generalnym. Dzień później bp Wyszyński został powitany w Lublinie, przed kościołem garnizonowym, przez młodzież szkolną miasta oraz delegacje z całej diecezji. W imieniu młodzieży witał nowego lubelskiego biskupa Stefan Sawicki, ówczesny maturzysta liceum im. ks. Stanisława Staszica, późniejszy wieloletni prorektor KUL. Po powitaniach i przemówieniach, młodzież szkół średnich utworzyła szpaler wzdłuż trasy ingresowej (Aleje Racławickie, Krakowskie Przedmieście, Królewska). Wyruszając do katedry Ks. Biskup podszedł po chwili przed bramę KUL od ul. Al. Racławickie. W swym przemówieniu w bramie KUL bp Wyszyński powiedział: „Raduję się, że stoję na tle tej Uczelni, bo czuję się w tych murach tak, jak bym był w ramionach matki”. Po ingresie, w trakcie obiadu w Domu Biskupim ks. rektor Słomkowski wyraził wdzięczność biskupowi i duchowieństwu diecezji za hojność i ofiarność kapłanów oraz wiernych dla KUL.

Oficjalna, pierwsza wizyta bpa Wyszyńskiego na KUL odbyła się 4 czerwca, gdy przybył na Uczelnię jako Wielki Kanclerz. Do istotnych faktów z życia Wyszyńskiego jako Wielkiego Kanclerza KUL należy zaliczyć pokierowanie sprawą reaktywacji Instytutu Wyższej Kultury Religijnej (1946), powołanego do życia w 1938 r. przez bpa Fulmana. Na wniosek bpa Wyszyńskiego powstał Wydział Filozofii Chrześcijańskiej (1946), powołanie którego przewidywał przedwojenny statut uczelni, przesłany do Stolicy Apostolskiej przed II wojną światową. Organizację wydziału realizował ks. prof. Józef Pastuszka, pierwszy dziekan wydziału. Wydział zainaugurował działalność 10 listopada 1946 r. Wyszyński rozwiązywał wraz z ks. rektorem Słomkowskim wiele niełatwych spraw gospodarczych i organizacyjnych, kierował do wiernych odezwy o wsparcie dla uczelni, przygotowywał wezwania i pisma na ustanowioną przez Episkopat tacę w dn. 25 grudnia na rzecz Uniwersytetu oraz corocznych „Dni KUL” w maju. Szczególnym wyzwaniem było zabieganie o kadrę profesorską, w tym na wydziałach kościelnych, w czym wspierał rektora.

Trudności wystąpiły również po ogłoszeniu w 1947 r. „Dekretu o organizacji nauki i szkolnictwa wyższego”, na mocy którego niepaństwowe szkoły wyższe musiały uzyskać zatwierdzenia statutów przez ministra oświaty, jako warunek konieczny do powoływania pracowników naukowych. W skutek tego od jesieni 1947 r. Ministerstwo Oświaty zablokowało m.in. powołania 6 profesorów nadzwyczajnych i 13 wykładowców. W tymże roku władze komunistyczne wstrzymały nabór na I rok najbardziej obleganego przez młodzież wydziału – Wydziału Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, co doprowadziło do zamknięcia wydziału. Prymas na posiedzeniu Komisji Episkopatu ds. KUL wyraził opinię: „Ugodzenie w KUL, skądkolwiek by pochodziło, uważa Prymas za uderzenie w Kościół katolicki”. Wyszyński był prekursorem aktywności społecznych. Prowadził rekolekcje dla pracowników i studentów zarówno KUL, jak i UMCS. Szczególną troską otaczał studentki i pracowniczki obu uniwersytetów, gdyż studiowały wówczas na KUL panie z „ósemek”. Duchowny nakreślił także ogólną koncepcję „Encyklopedii Katolickiej”, mającej stanowić kompendium wiedzy chrześcijańskiej. Przekazał władzom uniwersytetu uchwałę Konferencji Episkopatu z 15 kwietnia 1948 r. zlecającą uniwersytetowi przygotowanie i wydanie encyklopedii. Bp Wyszyński bezpośrednio zaangażował się w sprawę tworzenia publikacji i powierzenia tej misji wydawniczej właśnie KUL.

Jako prymas Polski przewodniczył Komisji Episkopatu do spraw KUL. Niemal co roku przyjeżdżał na inaugurację roku akademickiego. Często gościł także na sierpniowych wykładach duszpasterskich dla duchowieństwa, bywał na sympozjach i rocznicach uczelni, wręczeniu doktoratów honoris causa. Poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego frontonu. Odwiedzał IWKR, bibliotekę, domy akademickie, małą poligrafię. W 1978 r. Senat KUL wystąpił o przyznanie Prymasowi Pokojowej Nagrody Nobla.