List otwarty na temat górek, czyli krótki tekst omawiający losy koncepcji parku na górkach czechowskich

List otwarty na temat Górek, czyli krótki tekst omawiający losy koncepcji Parku na Górkach Czechowskich.

V1.0
Pierwsza (społeczna/autorska) koncepcja

Prace nad koncepcją rozpoczęły się 2016 roku kiedy to (Piotr Szkołut) wraz z Bolesławem Stelmachem wykorzystując potencjał naszych pracowni, z własnej inicjatywy przystąpiliśmy do prac nad społeczną, koncepcją parku i zagospodarowania terenu na górkach Czechowskich. Aby rzetelnie podejść do zadania w pierwszej kolejności wykonaliśmy analizę przyrodniczą stanu istniejącego terenu. Prace te zajęły kilka miesięcy, wraz z gronem ekspertów dużo czasu spędziliśmy w terenie inwentaryzując najwartościowsze zasoby Górek. Już wtedy spora część górek była obszarem zdegradowanym i zdominowanym przez gatunki inwazyjne (Nawłoć późna Solidago gigantea). Przeprowadzone badania stały się podstawa do podejmowania decyzji projektowych. W pracach nad koncepcją szeroko konsultowaliśmy przyjęte rozwiązania, do rozmów i dyskusji zapraszaliśmy osoby, które dziś otwarcie krytykują pomysły na park na Górkach Czechowskich. Wtedy byliśmy zgodni, a większość rozwiązań podobała się. Celem tamtej koncepcji była ochrona jak największej ilości terenów cennych pod względem przyrodniczym i rekultywacja terenów zdegradowanych. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że opracowywana przez nas koncepcja była rozbieżna względem planów właściciela i stanowiła polemikę względem złożonego w 2016 roku wniosku o zmianę Plany Miejscowego, który postulował dużo większą niż dziś zabudowę tego terenu. Efektem naszej pracy był ramowy program parku inicjujący myślenie o tym terenie jako o ekstensywnie urządzonym parku naturalistycznym. Wtedy też po raz pierwszy pojawiła się koncepcja wprowadzenia owiec na teren Górek. Największym sukcesem tej koncepcji było to, że właściciel terenu zrezygnował z zabudowy dwóch wierzchowin z najcenniejszymi zbiorowiskami i posiadających największy potencjał. Idąc na takie ustępstwo chciał dalej realizować swoje plany mieszkaniowe na pozostałych obszarach wyznaczonych przez obowiązujący plan pod usługi i sport. Dziś o tym wiele osób zapomniało.

RYS. 1. Pierwotna koncepcja zabudowy terenu [autor: PA Nova].

Druga koncepcja (programowa). V2.0

Kolejny krok w rozwoju koncepcji nastąpił w 2018 roku, kiedy to obecny właściciel terenu Górek wyraził zainteresowanie naszym (Szkołut+Stelmach) projektem i poprosił o uszczegółowienie koncepcji, którą przedstawiliśmy kilkanaście miesięcy wcześniej. W obiegu pojawiła się nazwa park 700 lecia. Tym razem skupiliśmy się na rozszerzeniu programu parku. Dużo myśleliśmy o mieszkańcach i chcieliśmy aby realizując zasadniczy cel ochrony krajobrazu i zasobów przyrodniczych Górek Czechowskich równocześnie zaoferować jak najszerszy program skierowany do szerokiej grupy odbiorców. I tak w koncepcji parku rozwinęliśmy infrastrukturę komunikacji pieszej i na bazie niej program skierowany do osób uwielbiających spacery, biegających i jeżdżących na rowerze. Staraliśmy się też dobrze połączyć komunikacyjnie park z terenami sąsiednimi. Koncepcja parku zakładała budowę kładek pomiędzy wzniesieniami, które to kładki „zszyłyby” komunikacyjnie obszar Czechowa z osiedlem przy ulicy Willowej. Obecnie te tereny są oddzielone od siebie, a zagospodarowanie terenu Górek w formie urządzonego parku daje perspektywę integracji przestrzennej tej części miasta. Oczywiście zasadność budowy kładek pojawia się wraz z zagospodarowaniem wierzchowin. W ramach uszczegóławiania koncepcji wyznaczone zostały miejsca gdzie mogłyby zaistnieć place zabaw i inne obiekty stanowiące osnowę programu rekreacyjnego parku. Wreszcie znacznie uzupełniliśmy program edukacyjny parku nakreślając tym samym wysoki potencjał Górek Czechowskich jako miejsca realizującego bardzo istotne zadania edukacyjne. Obecny stan terenu uniemożliwia pełnienie takiej roli. Skupiając się na edukacji pojawiły się pomysły na ścieżki dydaktyczne poświęcone owadom, ptakom, roślinom i zbiorowiskom roślinnym czyli tym elementom środowiska przyrodniczego, które są największą wartością Górek Czechowskich. Nie zapomnieliśmy też o walorach kulturowych i ekspozycji miejsc pomięci związanych z dramatycznymi wydarzeniami, które miały miejsce właśnie na Górkach. Wszystkie te elementy są dalej bazą programową obecnie prezentowanego projektu Parku.

RYS. 2. Proponowany program parku, 2018.

Aktualna Koncepcja (V3.0) Parku na Górkach

Wraz z początkiem roku 2019, na tle burzliwej dyskusji na temat kierunków zagospodarowania Górek Czechowskich i uchwalenia nowego Studium dla Lublina pojawiła się konieczność dalszego dopracowania projektu koncepcyjnego Parku. Aby rzetelnie odnieść się do sytuacji formalno prawnej terenu jako podstawowy wyznacznik granicy przyszłego parku przyjęliśmy obowiązujący MPZP. Wcześniej myśląc o parku wykraczaliśmy poza nakreślone Planem granice . Aktualnie obowiązujący Miejscowy Plan dopuszcza organizowanie zieleni w postaci parku na określonym z góry obszarze, pozostała część to tereny do innego przeznaczenia i zainwestowania. Zaznaczyć w tym miejscu można, że zgodne z aktualnym stanem zagospodarowania, Górki Czechowskie należy traktować jako nieużytki. Przez niektórych są nazywane parkiem ale takie stwierdzenie nie odpowiada stanowi faktycznemu i nie pozostaje w zgodzie z ogólnie przyjętymi w planowaniu przestrzennym i architekturze krajobrazu definicjami parku. Park miejski to przestrzeń publiczna w mniejszym lub większym stopniu ale jednak urządzona i dostępna. Obecnie nie dość, że teren jest własnością prywatną to na pewno nie jest terenem urządzonym.

Wracając jednak do koncepcji parku, która jest obecnie szeroko prezentowana i dyskutowana. Tym razem naszym zadaniem stało się uszczegółowienie nakreślonych we wcześniejszych etapach pomysłów. W pierwszej kolejności skupiliśmy się na projektach przestrzeni rekreacyjnych, które wcześniej były podawane tylko w zarysie. Pojawił się pomysł na cztery tematyczne place zabaw.

Są to konkretnie zaaranżowane przestrzenie z lokalizacją dopasowaną do krajobrazu, ukształtowania terenu i układu komunikacyjnego, posiadające dobrane urządzenia i zaplanowaną zieleń. Zaplanowaliśmy wygląd elementów małej architektury i wyposażenia parku, które są bardzo istotnym elementem określającym charakter każdej przestrzeni. Szczególną uwagę skupiliśmy na projektach stref wejściowych lokalizując je w taki sposób aby przestrzeń parku była dostępna dla wszystkich, również dla tych którzy przyjadą do parku rowerem czy samochodem. Program parku został uzupełniony o pomysły sprzyjające zwierzętom domowym. Przewidziano poidełka dla psów, kotów rozmieszczone po całym terenie, a na zboczu jednego z wąwozów zaprojektowano Dog – Park, czyli przestrzeń do zabawy dla psów. Aktualnie Lublin nie posiada jeszcze takiego miejsca, a może ono powstać właśnie w Parku na Górkach.

Jednym z nowych pomysłów, który wyrósł na bazie wcześniejszych założeń dotyczących zrównoważonych metod utrzymania zieleni i edukacji ekologicznej, jest idea utworzenia na terenie Górek gospodarstwa – ekologicznego bazującego na stadzie owiec. Jest to pomysł, który na tym etapie należy traktować jako pewną możliwość gdyż jego pełne funkcjonowanie i realizacja wymaga zaangażowania wielu instytucji, również proekologicznych i naukowych. Tylko szeroka współpraca może zapewnić takiemu przedsięwzięciu sukces. Mówimy o perspektywie sukcesu bo taki obiekt może dostarczyć wiele nieprzeliczalnych na pieniądze korzyści. Eko - farmę widzimy jako nie tylko miejsce wspomagające utrzymanie terenu przyszłego parku. Traktujemy je jako prawdziwe centrum edukacji ekologicznej promującej zdrowe odżywianie, ekologiczne metody produkcji, życie zgodne z naturą. Są to jakże ważne, niekiedy pomijane w dzisiejszych czasach aspekty prawidłowego funkcjonowania człowieka.

RYS. 4. Projektowany plac zabaw.

RYS. 5. Projektowany plac zabaw.

Mimo tak rozbudowanego programu zachowujemy umiar w zagospodarowaniu terenu. Wychodzi on naprzeciw ochronie walorów przyrodniczych, które zapewne zanikną przy braku szybkich i zdecydowanych działań ze strony człowieka. Większości terenów z naturalnie rozwijającą się zielenią nie będziemy w ogóle przekształcać. Mają być tylko utrzymywane w obecnym stanie. Oprócz wymiaru przyrodniczego w takim podejściu redukujemy również koszty realizacji przedsięwzięcia i co najważniejsze koszty późniejszego utrzymania obiektu. W przypadku tak rozległego terenu zieleni jest to jedyne racjonalne wyjście.

Od samego początku program parku pozostaje wierny tym samym założeniom. Kolejne etapy pracy nad koncepcją pokazują co raz to bardziej szczegółowe rozwiązania. Obecnie projekt koncepcyjny jest już na tyle dopracowany, że może przejść do fazy opracowywania dokumentacji budowlanej. Niektóre elementy projektu np. ścieżki rowerowe już są na wstępnym etapie projektów budowlanych. Lublin ma szansę zyskać kolejną, ale jednocześnie zupełnie inną i unikatową, przestrzeń publiczną. Już wystarczająco wiele lat potencjał tego terenu pozostaje niewykorzystany. Szkoda by było gdyby szansa na stosunkowo szybkie zagospodarowanie tego terenu nie została wykorzystana, a perspektywa jakichkolwiek działań na górkach w sposób znaczący odciągnęła się w czasie.

Z poważaniem,
Piotr Szkołut
architekt krajobrazu