Pałac w Kijanach odzyskany. Powiat chce mu przywrócić dawny blask

Pałac Sonnenbergów w Kijanach to neorenesansowy budynek z połowy XIX- wieku, który otacza ponad sześciohektarowy park.
Obiekt powstał w miejscu XV-wiecznego zamku, który projektował słynny niderlandzki architekt Tylman z Gameren. Ten sam, który stał za przebudową zamku w Zawieprzycach. Według jego projektu wybudowane zostały także m.in Pałac Czartoryskich i Pałac Lubomirskich w Lublinie.

- Do obecnych czasów zachowały się jeszcze z tamtego okresu piwnice – przypomina Monika Bogusz, dyrektor Powiatowej Biblioteki Publicznej w Łęcznej, która o historii tego miejsca może opowiadać godzinami.

Jak mówi, współczesna bryła pałacu datowana jest na 1880 rok. Wybudowana została przez Stanisława Sonnenberga pochodzącego z rodziny baronów Kurlandzkich. Sonnenberg był właścicielem słynnej kijańskiej stajni koni wyścigowych. Zbudował też kolej wąskotorową z Kijan do folwarku w Radzicu, gdzie miał pola, na których uprawiał buraki cukrowe. Słynął też z hodowli owiec rasy negretti. To on, podczas rozbudowy pałacu nakazał dobudowanie do niego ośmiobocznej sali balowej.

- Zrobił to specjalnie dla swojej córki Janiny, która wcześniej zadebiutowała na jednym z balów ziemiańskich w Lublinie – mówi Monika Bogusz.

Dziś to miejsce nie przypomina reprezentacyjnego punktu w dawnym pałacu, ale słuchając dyrektor łęczyńskiej biblioteki oczyma wyobraźni łatwo można wrócić do tamtych czasów.

– Sala miała przepiękną galerię na orkiestrę i schody na dwie strony. Natomiast bezpośrednio z niej wychodziło się do przepięknego ogrodu w stylu angielskim – opowiada Monika Bogusz.

W kolejnych latach pałac w Kijanach kupiła rodzina Wiercieńskich, a następnie w 1914 r. posiadłość przeszła w ręce Lubelskiego Towarzystwa Rolniczego za pieniądze z fundacji Erazma Plewińskiego. Tego samego, który w Lublinie, na Felinie miał swój majątek, a później przekazał go na cele szkolnictwa rolniczego.

W tym samym roku w Kijanach rozpoczęła działalność pierwsza szkoła rolnicza, która funkcjonowała nawet w czasie okupacji niemieckiej.

Edukacja rolnicza prowadzona była w pałacu do lat 70. Wtedy też, po wybudowaniu nowych budynków sąsiadujących z dworem, uczniowie przenieśli się do nich, a pałac o powierzchni 1,6 tys. metrów kwadratowych opustoszał.

Nowym rozdziałem w historii zabytku miało być sprzedanie pałacu w 2018 roku Fundacji Think Tank Szlaku Jana III Sobieskiego. Kwota transakcji opiewała na ponad 3 mln zł, a ówcześni włodarze powiatu łęczyńskiego liczyli, że w prywatnych rękach pałac odzyska dawny blask. Tak się jednak nie stało.

– Chyba za bardzo rozpędzili się z planami, dlatego widząc co się dzieje, od początku tej kadencji prowadziliśmy rozmowy w sprawie przejęcia pałacu. W pewnym momencie stało się dla nas jasne, że fundacja nie podoła zadaniu odnowy tego zabytkowego obiektu – mówi dziś starosta Krzysztof Niewiadomski.

Fundacja otrzymała nawet 17 mln dofinansowania na projekt związany z rozwojem turystyki kulturowej, który zakładał stworzenie na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Kijanach nowoczesnego centrum edukacji historycznej oraz zaplecza gastronomicznego. Wyremontowana została także fasada pałacu, ale o przywróceniu dawnej świetności nie było mowy.

Fundacja Think Tank Szlaku Jana III Sobieskiego zbankrutowała, a zabytek w Kijanach z każdym kolejnym rokiem niszczał.
Dziś po niedawnym remoncie nie ma śladu. Wnętrza pałacu są zdemolowane, z fasady odpada tynk. Na filarowo-arkadowym portyku brakuje też dwóch, naturalnych rozmiarów białych XIX-wiecznych rzeźb Ateny i Demeter. Jak zauważa Monika Bogusz były warte majątek.

- Powstały w słynnej pracowni z Charlottenburga. Wszystkie zamki bawarskie zamawiały tam rzeźby – przypomina dyrektor Powiatowej Biblioteki Publicznej w Łęcznej.

Dziś po rzeźbach zostały jedynie wystające z muru żelazne pręty.

W ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w Lublinie przeprowadzono trzy licytacje pałacu, który ostatecznie za 2,4 mln zł trafił w ręce samorządu powiatowego w Łęcznej.

Zadowolenia z takiego rozstrzygnięcia nie ukrywa wiceminister finansów Artur Soboń.

- Bardzo się cieszę, że piękny XIX-wieczny pałac w Kijanach wrócił w ręce powiatu łęczyńskiego i będzie własnością wszystkich mieszkańców – mówi wiceminister Artur Soboń.

I dodaje: - Stale wspieramy Polskę lokalną i jej mieszkańców. Naprawione finanse publiczne pozwalają na wsparcie samorządów także w zakresie ochrony naszego dziedzictwa, chociażby poprzez Rządowy Program Odbudowy Zabytków, na który przeznaczyliśmy 2,5 miliarda złotych. Jestem przekonany, że dobra współpraca rządu z samorządem umożliwi przywrócenie pałacowi dawnego blasku – dodaje.

Jak przekonuje natomiast starosta Krzysztof Niewiadomski pałac wraz z parkiem mają ogromny potencjał. Starostwo Powiatowe w Łęcznej planuje tam otworzyć Centrum Terapeutyczno-Psychologiczne mające na celu wsparcie i pomoc młodzieży z Ukrainy, uczącej się w szkołach w Kijanach, która wymaga opieki, w tym dzieciom z traumą powojenną. Następnym planowanym działaniem jest otwarcie Branżowego Centrum Umiejętności – placówki, która umożliwi uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub zmianę kwalifikacji zawodowych oraz otwarcie sali historyczno-muzealnej.

- Cała historia Kijan jest związana z tym miejscem, dlatego będziemy chcieli, by był to obiekt dostępny dla wszystkich. Pomysłów mamy wiele i będziemy się starać przywrócić to miejsce do życia – podkreśla starosta Krzysztof Niewiadomski.
Aktualnie prowadzone są prace porządkowe wokół zabytkowego budynku mające na celu zagospodarowanie i oczyszczenie terenu.